به گزارش روابط عمومی معاونت بین‌الملل دانشگاه علوم پزشکی تهران، پژوهش تازه منتشره شده در نشریه معتبر eClinicalMedicine، با مشارکت دکتر رضا ملک زاده، استاد برجسته گوارش و کبد و مدیر مرکز تحقیقات بیماری‌های گوارشی دانشگاه علوم پزشکی تهران، به بررسی افزایش خطر ابتلا به سرطان‌های مرتبط با مصرف اوپیوئیدهای دارویی مشتق شده از opium پرداخته اند.

این مقاله با عنوان "Regular use of pharmaceutical opioids and subsequent risk of cancer: a prospective cohort study and Mendelian randomization analysis" در نوامبر ۲۰۲۵ در مجله eClinicalMedicine منتشر شده است. این پژوهش نشان می‌دهد که مصرف اوپیوئیدهای دارویی که از opium مشتق شده یا برای تقلید از آن سنتز می‌شوند، با افزایش خطر ابتلا به سرطان‌های مرتبط با مصرف opium همراه است، در حالی که چنین ارتباطی برای سایر انواع سرطان مشاهده نمی‌شود. ­این یافته‌ها از طریق تحلیل‌های مشاهده‌ای بر پایه داده‌های گسترده‌ای از جمعیت بریتانیا و همچنین بررسی‌های ژنتیکی مستقل تأیید شده‌اند.

در این مطالعه، یک ‌کوهورت اپیدمیولوژیکی آینده نگر شاخص انجام شد تا تأثیر سوگیری‌ها را کاهش دهد. نویسندگان گزارش داده اند که چند نتیجه در مطالعه نشان می‌دهد استفاده منظم از مواد افیونی ممکن است در خطر ابتلا به سرطان‌های مرتبط باopium موثر باشند؛ که این نتیجه نیازمند تحقیقات بیشتر با ارزیابی دقیق‌تر مواجهه است. این نتایج عبارت‌ بودند از:

- تحلیل ژنتیکی با نتایجی هم‌سو با تحلیل‌های اپیدمیولوژیک همراه بود.

- خطر سرطان‌های مرتبط باopium نشان‌دهنده رابطه دوزبه‌دوز با شدت opioids و مدت‌زمان اثر بود.

 - تحلیل‌های حساسیت نشان دادند که نگرانی‌هایی از جهت علیت معکوس (reverse causation) یا مخدوشگری باقیمانده وجود ندارد

- هیچ ارتباطی بین پاراستامول (کنترل منفی مواجهه) و خطر سرطان‌های مرتبط با opium وجود ندارد و همچنین بین مصرف opioids و خطر سرطان‌های غیر مرتبط با opium (کنترل نتیجه منفی) مشاهده نشد.

یکی از مشاهدات غیرمنتظره، به نظر می‌رسد ارتباط معکوس بین مصرف opioids و خطر سرطان پروستات بود. دلیل این موضوع روشن نیست، اگرچه هیپوگنادیسم القایی توسط opioids می‌تواند یکی از توضیحات احتمالی باشد. نویسندگان تاکسید کردند که این مطالعه رابطه بین مصرف داروهای مخدر با کنترل درد سرطان را ارزیابی نکرده است و نباید به‌عنوان یافتۀ مخالف با تجویز opioidها برای درد سرطان تفسیر شود.

نتایج این مطالعه بر لزوم احتیاط در تجویز بلندمدت اوپیوئیدها برای دردهای غیرسرطانی تأکید دارد و می‌تواند به سیاست‌گذاران بهداشتی کمک کند تا رویکردهای ایمن‌تری برای مدیریت درد اتخاذ کنند. علاوه بر این، این پژوهش راه را برای تحقیقات آینده در زمینه اثرات طولانی‌مدت این داروها بر سلامت عمومی هموار می‌سازد و می‌تواند به بهبود نظام‌های بهداشتی در سطح جهانی، به ویژه در جلوگیری از عوارض ناخواسته مصرف داروهای مسکن، منجر شود.

انتشار این مقاله در یکی از معتبرترین مجلات پزشکی جهان، بر اهمیت همکاری‌های بین‌المللی در پیشبرد تحقیقات دانشگاهی تأکید دارد. این مطالعه که با مشارکت پژوهشگرانی از کشورهای فرانسه، استرالیا، ایالات متحده، ایران، انگلستان، هلند، چین و سایر نقاط جهان انجام شده، نمونه‌ای موفق از بین‌المللی‌سازی فعالیت‌های پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی تهران است. چنین همکاری‌هایی، دسترسی به داده‌های بزرگ مانند UK Biobank و روش‌های پیشرفته ژنتیکی را فراهم می‌آورد و به ارتقای رتبه جهانی دانشگاه کمک می‌کند.

لینک مقاله

DOI